Trong thời đại số, mạng Wi-Fi đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Tuy nhiên, cùng với sự tiện lợi là những rủi ro bảo mật tiềm ẩn. Việc hiểu rõ và áp dụng các biện pháp bảo vệ là chìa khóa để giữ an toàn cho thông tin cá nhân của bạn trên không gian mạng. Dưới đây là cẩm nang bỏ túi về an toàn thông tin trên mạng Wi-Fi.

I. Bảo mật Wi-Fi Gia đình: Hàng rào phòng thủ vững chắc

Mạng Wi-Fi tại nhà là “pháo đài” kỹ thuật số của bạn. Hãy đảm bảo nó được bảo vệ vững chắc.

1. Thay đổi mật khẩu mặc định của Router và Wi-Fi:
   • Mật khẩu quản trị Router: Mật khẩu mặc định rất dễ đoán. Hãy truy cập địa chỉ IP của router (thường là 192.168.1.1 hoặc 192.168.0.1), đăng nhập bằng thông tin mặc định (tìm dưới đáy router), sau đó đổi mật khẩu quản trị thành một chuỗi phức tạp và độc nhất.
   • Mật khẩu Wi-Fi: Đặt mật khẩu Wi-Fi (SSID Password) dài và mạnh (ít nhất 12 ký tự), kết hợp chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt. Thay đổi định kỳ hoặc khi có người lạ từng biết mật khẩu.
2. Sử dụng chuẩn mã hóa mạnh nhất (WPA3 hoặc WPA2 AES):
   • Truy cập cài đặt bảo mật không dây của router.
   • Chọn WPA3-Personal nếu router và thiết bị của bạn hỗ trợ. WPA3 an toàn hơn nhiều với giao thức SAE, chống lại các cuộc tấn công dò mật khẩu.
   • Nếu không, hãy chọn WPA2-Personal (AES). Luôn ưu tiên mã hóa AES thay vì TKIP.
3. Tắt tính năng WPS (Wi-Fi Protected Setup):
   • WPS tiện lợi nhưng có lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng.
   • Trong giao diện quản lý router, tìm mục “WPS” và tắt (Disable) nó đi.
4. Tạo mạng Wi-Fi khách (Guest Network):
   • Kích hoạt mạng khách trên router, đặt tên và mật khẩu riêng.
   • Khi có khách, hãy cho họ kết nối vào mạng khách để tách biệt với mạng chính của bạn, bảo vệ các thiết bị và dữ liệu nhạy cảm.
5. Cập nhật Firmware Router thường xuyên:
   • Firmware là phần mềm điều khiển router. Nhà sản xuất thường phát hành các bản cập nhật để vá lỗi bảo mật và cải thiện hiệu suất.
   • Kiểm tra và cập nhật firmware định kỳ qua giao diện quản lý hoặc ứng dụng của router.
6. Tắt tính năng quản lý từ xa (Remote Management):
   • Tính năng này cho phép truy cập router từ Internet, nhưng cũng là một điểm yếu nếu không được cấu hình đúng.
   • Tắt (Disable) nó đi trừ khi bạn có nhu cầu thật sự cần quản lý router từ xa.
7. Lọc địa chỉ MAC (MAC Filtering) – Tùy chọn nâng cao:
   • Cho phép bạn chỉ định các thiết bị có địa chỉ MAC cụ thể được phép kết nối.
   • Đây là lớp bảo mật bổ sung, nhưng không phải là tuyệt đối vì địa chỉ MAC có thể bị giả mạo.

II. An toàn khi sử dụng Wi-Fi Công cộng: Cảnh giác là chìa khóa

Wi-Fi miễn phí ở sân bay, quán cà phê, hay trung tâm mua sắm tiềm ẩn nhiều rủi ro. Hãy cực kỳ cẩn trọng.

1. Luôn sử dụng Mạng riêng ảo (VPN):
   • VPN là lá chắn tốt nhất của bạn. Nó mã hóa toàn bộ lưu lượng truy cập Internet của bạn, tạo một “đường hầm” an toàn. Ngay cả khi kẻ xấu chặn được dữ liệu, chúng cũng không thể đọc được.
   • Hãy bật VPN trước khi kết nối với bất kỳ mạng Wi-Fi công cộng nào và giữ nó hoạt động trong suốt quá trình.
2. Chỉ truy cập các trang web có HTTPS:
   • Kiểm tra xem địa chỉ trang web có bắt đầu bằng “https://” và có biểu tượng ổ khóa trên thanh địa chỉ hay không. HTTPS mã hóa kết nối giữa trình duyệt và máy chủ web.
   • Tránh nhập thông tin cá nhân, mật khẩu, thông tin ngân hàng trên các trang web chỉ có “http://”.
3. Tuyệt đối không thực hiện giao dịch nhạy cảm:
   • Tránh xa việc thực hiện các giao dịch ngân hàng trực tuyến, mua sắm, truy cập email cá nhân hoặc tài khoản mạng xã hội có chứa thông tin quan trọng khi đang dùng Wi-Fi công cộng.
   • Nếu bắt buộc, hãy chuyển sang dùng dữ liệu di động (3G/4G/5G) của bạn, vì nó an toàn hơn nhiều.
4. Tắt tính năng chia sẻ tệp và máy in:
   • Trước khi kết nối Wi-Fi công cộng, hãy đảm bảo tính năng chia sẻ tệp, thư mục công cộng, và chia sẻ máy in trên thiết bị của bạn đã được tắt.
   • Điều này ngăn chặn người lạ trong cùng mạng truy cập vào dữ liệu hoặc thiết bị của bạn.
5. Cập nhật hệ điều hành và phần mềm định kỳ:
   • Luôn giữ hệ điều hành (Windows, macOS, Android, iOS) và tất cả các ứng dụng, trình duyệt web của bạn được cập nhật. Các bản cập nhật thường bao gồm các bản vá lỗi bảo mật quan trọng.
6. Cẩn thận với các mạng Wi-Fi không xác định hoặc giả mạo:
   • Luôn kiểm tra kỹ tên mạng Wi-Fi (SSID) và xác nhận với nhân viên nơi đó.
   • Tránh kết nối với các mạng có tên chung chung, không có mật khẩu, hoặc tên lạ. Kẻ tấn công thường tạo ra các “điểm truy cập giả mạo” có tên gần giống với mạng hợp pháp.
7. Tắt Wi-Fi khi không sử dụng:
   • Khi không cần Wi-Fi, hãy tắt kết nối Wi-Fi trên thiết bị của bạn. Điều này ngăn thiết bị tự động kết nối với các mạng không an toàn mà bạn không biết.

III. Thói quen sử dụng Internet an toàn

Ngoài các biện pháp bảo mật Wi-Fi, thói quen duyệt web an toàn cũng rất quan trọng.

1. Sử dụng mật khẩu mạnh và độc đáo: Dùng mật khẩu khác nhau cho mỗi tài khoản trực tuyến quan trọng.
2. Kích hoạt xác thực hai yếu tố (2FA/MFA): Bật 2FA cho tất cả các tài khoản quan trọng (email, ngân hàng, mạng xã hội) để thêm một lớp bảo mật.
3. Cài đặt và cập nhật phần mềm diệt virus/chống mã độc: Bảo vệ thiết bị của bạn khỏi phần mềm độc hại.
4. Sao lưu dữ liệu quan trọng: Đề phòng trường hợp bị tấn công hoặc mất dữ liệu.
5. Cẩn trọng với các email lừa đảo (Phishing) và tin nhắn lạ: Không nhấp vào các liên kết đáng ngờ hoặc tải xuống tệp từ nguồn không tin cậy.

An toàn thông tin trên mạng Wi-Fi không phải là một hành động một lần mà là một quá trình liên tục. Bằng cách áp dụng những bước trong cẩm nang này, bạn sẽ tạo ra một môi trường mạng an toàn hơn, giúp bảo vệ dữ liệu cá nhân và tận hưởng trải nghiệm Internet một cách yên tâm hơn.