Starlink của SpaceX được kỳ vọng là một giải pháp đột phá để thu hẹp khoảng cách số (digital divide) – sự chênh lệch trong khả năng tiếp cận và sử dụng Internet giữa các khu vực và nhóm dân cư khác nhau. Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng to lớn, Starlink cũng đang đối mặt với nhiều vấn đề liên quan đến bình đẳng trong tiếp cận Internet.

1. Tiềm năng của Starlink trong việc thúc đẩy bình đẳng tiếp cận Internet:

• Giải quyết vấn đề vùng lõm sóng: Đây là lợi thế lớn nhất của Starlink. Internet vệ tinh có thể cung cấp kết nối tốc độ cao và độ trễ thấp đến những khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, hải đảo, hoặc những nơi có địa hình phức tạp mà việc xây dựng hạ tầng cáp quang hay trạm phát sóng di động là không khả thi hoặc quá tốn kém. Điều này giúp hàng triệu người chưa từng có Internet hoặc có kết nối rất kém được tiếp cận với thế giới số.
• Kết nối linh hoạt và nhanh chóng: Với việc không phụ thuộc vào hạ tầng mặt đất, Starlink có thể được triển khai nhanh chóng ở bất cứ đâu, đặc biệt hữu ích trong các tình huống khẩn cấp, thiên tai, hoặc cho các cộng đồng di động (tàu thuyền, máy bay, xe cắm trại).
• Thúc đẩy cạnh tranh: Sự hiện diện của Starlink tạo áp lực cạnh tranh lên các nhà mạng truyền thống, buộc họ phải cải thiện dịch vụ và giảm giá để giữ chân khách hàng, từ đó gián tiếp mang lại lợi ích cho người tiêu dùng.
• Mở ra cơ hội phát triển: Việc có Internet đáng tin cậy mở ra cơ hội bình đẳng trong giáo dục trực tuyến, y tế từ xa, thương mại điện tử, và các dịch vụ công trực tuyến cho những cộng đồng trước đây bị bỏ lại phía sau.

2. Những rào cản đối với bình đẳng tiếp cận Internet của Starlink:

Mặc dù có tiềm năng lớn, Starlink vẫn còn nhiều rào cản khiến nó chưa thể hoàn toàn mang lại bình đẳng truy cập Internet:

• Chi phí cao:
  • Chi phí thiết bị đầu cuối: Bộ thu phát Starlink (anten “Dishy” và modem) có giá tương đối cao (khoảng 400-600 USD, tương đương 10-15 triệu VNĐ). Đây là một rào cản đáng kể đối với các hộ gia đình có thu nhập thấp ở vùng sâu vùng xa, những đối tượng cần Internet nhất.
  • Phí dịch vụ hàng tháng: Mức phí thuê bao hàng tháng (dự kiến từ 25-50 USD, tương đương 600.000 – 1.200.000 VNĐ tại Việt Nam) cũng khá cao so với mặt bằng thu nhập của nhiều khu vực mục tiêu. Điều này khiến việc duy trì dịch vụ lâu dài trở nên khó khăn.
  • Hệ quả: Chi phí cao có thể tạo ra một “khoảng cách số thứ cấp”, nơi chỉ những người có khả năng chi trả mới có thể tiếp cận được dịch vụ, bỏ lại những người nghèo hơn ngay cả trong các khu vực khó khăn.
• Rào cản pháp lý và chính sách:
  • Quy định của từng quốc gia: Mỗi quốc gia có các quy định riêng về cấp phép, quản lý phổ tần, kiểm soát dữ liệu và chủ quyền không gian mạng. Quá trình đàm phán và tuân thủ các quy định này tốn thời gian và có thể dẫn đến việc dịch vụ bị hạn chế hoặc không được phép ở một số nơi (ví dụ: yêu cầu đặt trạm cổng tại chỗ, yêu cầu kiểm soát nội dung). Điều này làm chậm quá trình phổ cập và có thể tạo ra sự bất bình đẳng giữa các quốc gia.
  • Chính sách hỗ trợ: Để thực sự thu hẹp khoảng cách số, cần có sự hỗ trợ từ chính phủ thông qua các chương trình trợ cấp thiết bị hoặc phí dịch vụ cho các cộng đồng có hoàn cảnh khó khăn. Nếu không có các chính sách này, Starlink sẽ khó tiếp cận được với những đối tượng dễ bị tổn thương nhất.
• Thách thức về công nghệ và hiệu suất (ở một mức độ nào đó):
  • Tốc độ và băng thông chia sẻ: Mặc dù Starlink cung cấp tốc độ cao, nhưng băng thông được chia sẻ giữa nhiều người dùng trong cùng một khu vực phủ sóng của một vệ tinh. Khi số lượng người dùng tăng lên, tốc độ thực tế có thể giảm, đặc biệt trong giờ cao điểm. Điều này có thể ảnh hưởng đến trải nghiệm của người dùng, đặc biệt là trong môi trường làm việc hoặc học tập cần băng thông lớn.
  • Ảnh hưởng của thời tiết: Tín hiệu vệ tinh có thể bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết khắc nghiệt như mưa lớn, tuyết rơi dày, gây gián đoạn hoặc suy giảm chất lượng kết nối.
• Bất bình đẳng về kỹ năng số:
  • Ngay cả khi có kết nối Internet, nếu người dân không có kỹ năng số cơ bản để sử dụng các công cụ trực tuyến (máy tính, điện thoại thông minh, ứng dụng), họ vẫn không thể tận dụng hết lợi ích mà Internet mang lại. Điều này đòi hỏi các chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức đi kèm.

Kết luận:

Starlink mang trong mình tiềm năng to lớn để cải thiện bình đẳng trong tiếp cận Internet bằng cách giải quyết vấn đề hạ tầng ở các khu vực khó khăn. Tuy nhiên, để thực sự biến tiềm năng đó thành hiện thực và tránh tạo ra một “khoảng cách số mới” dựa trên khả năng chi trả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Starlink và các chính phủ. Điều này bao gồm việc đưa ra các chính sách hỗ trợ tài chính, điều chỉnh quy định pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc triển khai, và đầu tư vào các chương trình nâng cao kỹ năng số cho cộng đồng. Chỉ khi đó, Starlink mới có thể thực sự trở thành công cụ mạnh mẽ để bình đẳng hóa việc tiếp cận Internet trên toàn cầu.